nieuw sluishuisje voor Zaandam
door studioKRAMER
Voor de sluiswachters van de Groote Sluis in Zaandam ontwierp studioKRAMER naast de sluis in Zaandam een bijzonder sluishuisje.
Dit opvallende object combineert nieuwe technieken met vormen uit het verleden.
Het sluishuisje is een ode aan het veenweidelandschap en de Zaan. De gevel bestaat uit de exacte weergave van de kaart uit 1812 die uitgesneden is uit de stalen huid. Als het donker is wordt het verlicht en werkt het huisje als een lantaarn.
In de vormgeving zijn diverse elementen uit de Zaanse houtbouw verwerkt. Zo zie je geschulpte windveren in contrasterend wit. En in de top de makelaars, twee dansers die dansen op het veen. Het dak heeft de voor deze streek zo kenmerkende hellingshoek, gebaseerd op de 3/4/5-verhouding. Ook is de scheefstand van menig houten huisje in het veen weergegeven d.m.v. de vele niet haakse hoeken.
Zo is er een bonkig stoer stalen huisje ontstaan, dat tóch ook elegant is.
Het ligt in de bedoeling om het huisje over 3 jaar te draaien, als de Groote Sluis gerenoveerd is. Dan komt het te liggen waar het echt hoort: langszij, met de voetjes in de Zaan, die van een Venetiaanse schoonheid is door de gebouwen aan de waterlijn die zich weerspiegelen.
De huid bestaat uit een ajour uitgesneden landkaart uit 1812 van Zaandam. Het gebruikte plaatmateriaal is 6 mm dik CorTen-staal: dit krijgt een roestend oppervlak zonder dat het verder doorroest. De oranjebruine kleur past wonderschoon bij het 18e eeuwse metselwerk van de monumentale omgeving.
In de gevels en het dak zijn 42 panelen opgenomen waarop duizenden ovalen minutieus zijn uitgesneden met een lasersnijmachine. Het resultaat is een ragfijne vitrage, die in het geheel niet meer doet denken aan de zwaarte van staal.
De Hoogendam is de navel van Zaandam, die vroeger aan beide zijden bebouwd was. De Zaan lag min of meer verborgen, zoals dat op de meeste plekken nu nog is.
Terwijl Florence met zijn ‘ponte vecchio’ beroemd geworden is, heeft Zaandam deze prachtige stedebouwkundige setting steeds verder laten verkommeren. Het nieuwe sluishuisje begeleidt de richting van de dam uit het verleden, met zicht op de Oostzijderkerk.
Toen Napoleon in 1811 Zaandam bezocht en de tot dan toe afzonderlijke gemeentes Oost- en West-Zaandam tot één stad verklaarde, schijnt hij de woorden uitgesproken te hebben ‘sans pareil’ – zonder gelijke/zonder weerga – en geef hem eens ongelijk, als je schilderijen van het zicht op Zaandam uit vroegere tijden bekijkt.
Napoleon heeft ook opdracht gegeven om Nederland naar Frans systeem geheel in te meten en een kadaster op te stellen met de eigendomsrechten, waardoor er belasting geheven kon gaan worden.
Dit heeft een exacte kaart van Nederland opgeleverd die voor Zaandam al in 1817 klaar was: die kaart is gebruikt voor het nieuwe sluishuisje.